Πολωνικοί Γλάροι ή Ελληνικά Γεράκια; Το PZL P.24 στο έπος του ’40…

Στον παγωμένο ουρανό της Μακεδονίας, ο νεαρός ανθυποσμηναγός της 22ης Μοίρας Δίωξης, βλέπει τον στόχο του να μεγαλώνει μπροστά κι αριστερά του καθώς τον πλησιάζει. Σαν γεράκι που καρτερικά περιμένει την κατάλληλη στιγμή να χτυπήσει. Αυξάνει τον ρυθμό με τον οποίο στρίβει και αυξάνει λίγο και τον βαθμό βύθισης. Το πλήρωμα του ιταλικού βομβαρδιστικού ξεκινά τη μολυβένια βροχή κι ο ανθυποσμηναγός απαντά με τα δικά του πολυβόλα. Σημαδεύει λίγο πιο μπροστά από τον στόχο του και οι βολίδες του χτυπούν στη ρίζα της αριστερής πτέρυγας και στον κινητήρα. Σαν μεταλλικά νύχια αρπακτικού πουλιού, βυθίζονται στη σάρκα του μεταλλικού θηρίου. Πυκνός μαύρος καπνός σαν ένας χαμηλά ιπτάμενος κομήτης βγαίνει από τον κινητήρα του Ιταλού εισβολέα. Το κορμί του ανθυποσμηναγού έχει γίνει ένας ποταμός αδρεναλίνης. Πιέζει ξανά με τον δείκτη του τη σκανδάλη. Το καταδιωκτικό του τραντάζεται από τα τέσσερα πολυβόλα που ζωντανεύουν. Τώρα είναι η στιγμή του. Τώρα…

Οι ρίζες του PZL Ρ.24 βρίσκονται στα μέσα του 1929, όταν ένας νεαρός σχεδιαστής, ο Zygmunt Pulawski, σχεδίασε ένα ολομεταλλικό μονοπλάνο. Την εποχή εκείνη, οι περισσότερες αεροπορίες, ακόμη κι εκείνες που σήμερα θεωρούνται προχωρημένες, χρησιμοποιούσαν διπλάνα. Έτσι, το νεοεμφανισθέν P.1 του άσημου για τα παγκόσμια δεδομένα, εργοστασίου της Βαρσοβίας, ήταν μία μικρή επανάσταση. Το υψηλοπτέρυγο μαχητικό είχε μία νέα είδους πτέρυγα η οποία, αρχικά ονομάστηκε πτέρυγα Pulawski. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο, είχε λάβει παγκόσμια αναγνώριση και λόγω του ιδιαίτερου σχήματός της που θύμιζε γλάρο, ονομάστηκε gull wing. Η διαμόρφωση αυτή έδινε στον χειριστή εξαιρετική ορατότητα στο εμπρόσθιο τόξο του αεροπλάνου.

Το σχέδιο προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον και για έναν ακόμη λόγο. Η Πολωνία δεν ήταν εμφανώς σε κανένα από τα μπλοκ των τότε υπερδυνάμεων. Έτσι, κράτη και αεροπορίες που ήθελαν ένα μαχητικό χωρίς να πρέπει να δώσουν γαία και ύδωρ σε κάποιον από τους μεγάλους πατρόνες, μπορούσαν να στραφούν στην Πολωνία η οποία είχε να προσφέρει ένα πρώτης τάξης καταδιωκτικό χωρίς διπλωματική δέσμευση. Όταν χρόνια μετά, ο Τίτο μιλούσε για τον τρίτο δρόμο προς τον Σοσιαλισμό, δεν ανακάλυπτε ξανά τον τροχό!

Το πρώτο μοντέλο παραγωγής, το Ρ.11, πέταξε τον Αύγουστο του 1931. Το Ρ.11α από το οποίο η Πολωνική αεροπορία παρήγγειλε 30 τεμάχια, ήταν ίδιο με το Ρ.7 (που είχε παραχθεί σε 150 κομμάτια για την Πολωνική Αεροπορία) με τη διαφορά ότι φορούσε κινητήρα Bristol Mercury IV S2, ο οποίος κατασκευαζόταν κατόπιν αδείας, στην Πολωνία.

Το Ρ.24 σχεδιάστηκε με βάση την τελευταία έκδοση του Ρ.11, ώστε να προκύψει ένα μαχητικό για εξαγωγή σε τρίτους. Η άδεια παραγωγής του κινητήρα της Bristol δεν επέτρεπε εξαγωγή κι έτσι η γαλλική Gnome Rhone πρότεινε να φορέσουν τα πολωνικά μαχητικά, τον δικό της- ισχυρότερο- κινητήρα. Όταν πρωτοπέταξε το 1934, το Ρ.24 ήταν το πιο εξελιγμένο σχέδιο στον κόσμο, έχοντας στο ενεργητικό του και το ρεκόρ ταχύτητας για μαχητικά με κινητήρα αστεροειδούς διάταξης. Η ειρωνεία είναι ότι καθώς η Πολωνική Αεροπορία είχε εναποθέσει τις ελπίδες της στο υπό ανάπτυξη ακόμη Ρ.50, ο πόλεμος τη βρήκε με έναν κορμό από μαχητικά κατώτερα αυτών που η PZL είχε εξάγει!

Τα οικονομικά της χώρας μας δεν ήταν και ποτέ σε ιδιαίτερα καλή κατάσταση. Αυτό συνέτεινε με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο να προμηθευτεί η ΠΑ το μαχητικό που ήταν η δεύτερη επιλογή της. Όταν λοιπόν, η πρώτη επιλογή της επιτροπής της Αεροπορίας που αξιολογούσε τις υποψηφιότητες, ήταν το Gloster Gladiator, δημιουργήθηκε αμέσως ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα- Οι Βρετανοί θέλανε μετρητά. Και μάλιστα, λίρες Αγγλίας. Αυτές οι πολυτέλειες, απλά δεν υπήρχαν! Το PZL είχε έρθει δεύτερο- αλλά όχι και καταϊδρωμένο- στην αξιολόγηση. Οι Πολωνοί όμως μπορούσαν και χωρίς σκληρό συνάλλαγμα. Όπως αποδείχθηκε, μπορούσαν και χωρίς μετρητά! Κι έτσι έκλεισε η συμφωνία. Γιατί τα 36 αεροσκάφη, κόστους 4,3 εκατομμυρίων δραχμών το καθένα, πληρώθηκαν με την αντίστοιχη ποσότητα σε καπνά!

Η ΠΑ παρήγγειλε 36 καταδιωκτικά, από τα οποία τα 5 ήταν Ρ.24Α, 7 Ρ.24F και 24 Ρ.24G. Οι βελτιώσεις που ζήτησε η ελληνική πλευρά επί των αεροσκαφών ήταν κατά κύριο λόγο νέο κάλυμμα στον κινητήρα Gnome Rhone, spinner στην έλικα, αύξηση των καυσίμων και τροποποιήσεις στα συστήματα λίπανσης του κινητήρα. Οι τροποποιήσεις αυτές έφεραν όλα τα μοντέλα στο ίδιο επίπεδο, οπότε δεν υπήρχαν και εξωτερικά εμφανείς διαφορές, με εξαίρεση τη σύνθεση του οπλισμού

Η ΠΑ προμηθεύτηκε μεταξύ 1937 και 1938 και τα 36 τεμάχια που είχε παραγγείλει. Τα PZL έλαβαν τους χαρακτηριστικούς σειριακούς αριθμούς από Δ101 ως και Δ136 και μοιράστηκαν ισόποσα σε τέσσερις Μοίρες Διώξεως- την 21η, την 22η, την 23η και την 24η. Της 24ης ΜΔ τα PZL μοιράστηκαν στις άλλες τρεις μοίρες όταν παραλήφθηκαν τα ΜΒ.151 από τη γαλλική Bloch. Το ίδιο έγινε και, μετά την έναρξη των επιχειρήσεων, στις 24/11 με τα PZL της 21ης ΜΔ που επανεξοπλίστηκε με τα Gladiator της Βρετανικής βοήθειας.

Το ξημέρωμα της 28ης Οκτωβρίου 1940 βρήκε την Πολεμική Αεροπορία ήδη με έναν πεσόντα χειριστή PZL από θανατηφόρο ατύχημα στις  8 Μαΐου 1939. Από τα 35 εναπομείναντα PZL μόνο 24 ήταν σε μάχιμη κατάσταση. Η εμπλοκή των Ρ.24 ξεκίνησε άμεσα με τη ραχοκοκκαλιά της ελληνικής εναέριας ασπίδας να σημειώνει τις πρώτες της καταρρίψεις την 1η Νοεμβρίου, όταν η 21η ΜΔ κατέρριψε ένα Ζ.1007bis της 107 Gruppo. Την επόμενη μέρα σημειώνεται η πρώτη μεγάλη αερομαχία της Θεσσαλονίκης κατά την οποία ο Μαρίνος Μητραλέξης εμβολίζει ένα Ζ.1007bis και συνολικά τα ελληνικά PZL της 22ης ΜΔ καταρρίπτουν επιβεβαιωμένα 6 ιταλικά και διεκδικούν και άλλες έξι μη επιβεβαιωμένες καταρρίψεις.

Την ίδια μέρα στην περιοχή των Ιωαννίνων, 3 PZL της 21ης ΜΔ, απογειώθηκαν να αντιμετωπίσουν 15 ιταλικά βομβαρδιστικά και τα μαχητικά συνοδείας. Οι τρεις χειριστές, Σακελλαρίου, Κατσαρός και Παπαδόπουλος, κατέρριψαν 3 CR.42 και Ζ.1007bis. Ο Σμηναγός Σακελλαρίου και ο επισμηνίας Παπαδόπουλος, έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι τον εισβολέα και αποτελούν τους πρώτους πεσόντες PZL του Ελληνοϊταλικού πολέμου.

Η επόμενη μέρα βρίσκει την 22η ΜΔ ξανά στο μάτι του κυκλώνα των επιχειρήσεων και τα PZL της να επιτυγχάνουν άλλες τρεις καταρρίψεις στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Στις 4 Νοεμβρίου, ο Ιωάννης Κατσαρός της 21ης ΜΔ καταρρίπτει άλλα δύο Ζ.1007bis στην περιοχή της Θεσσαλίας.

Δέκα μέρες αργότερα, η 160 Gruppo, αποκτά ένα… νεκροταφείο στην περιοχή της Κορυτσάς καθώς 8 CR.42 καταρρίπτονται από τα Ρ.24 της 22ης και της 23ης ΜΔ. Το πλήγμα στο ηθικό της Reggia Aeronautica είναι πολύ σημαντικό γιατί δεν περίμεναν τόσο σθεναρή αντίσταση από μια αεροπορία που, στα χαρτιά τουλάχιστον, εμφανιζόταν ασθενική. Στις 15 του ίδιου μήνα, ο Παναγιώτης Αργυρόπουλος καταρρίπτει τη μοναδική απώλεια της ημέρας, ένα S79.

Στις 18 Νοεμβρίου, οι 12 επιβεβαιωμένες καταρρίψεις των ελληνικών PZL έρχονται να χρυσώσουν το χάπι της απώλειας άλλων δύο χειριστών καταδιωκτικών PZL, του Γρηγορίου Βαλκανά και του Κωνσταντίνου Γιαννικώστα, σε αποστολή πάνω από την Αλβανία. Ο Γιαννικώστας ανήκε στη μοίρα του Μητραλέξη, ο δε, Βαλκανάς, χειριστής της 23ης ΜΔ θυσιάστηκε μιμούμενος τον Μητραλέξη κι εμβολίζοντας ένα ιταλικό βομβαρδιστικό.

Στις 20 Νοεμβρίου, ο μοίραρχος της 22ης ΜΔ, Κέλλας, καταρρίπτει ένα Z.1007bis πάνω από τη μικρή Πρέσπα, ενώ την ίδια μέρα, τρία ιταλικά CR.42 αποφεύγουν να εμπλακούν με σχηματισμό τεσσάρων PZL. Η τελευταία κατάρριψη του έτους για την 23η ΜΔ, θα είναι στις 3 Δεκεμβρίου, όταν σε εναέρια συμπλοκή 6 PZL με 18 FIAT, καταρρίφθηκε ένα CR.42.

Με το νέο έτος, η ΠΑ είχε μείνει με μόλις 49 αεροσκάφη επιχειρησιακά, από τα οποία τα 19 ήταν PZL. Στις 8 του Ιανουαρίου, έρχεται η πρώτη κατάρριψη του νέου έτους με τον σμηναγό Φανουργάκη να καταρρίπτει ένα Ζ.1007bis. Ο ίδιος διεκδικεί ένα δεύτερο Ζ.1007bis στις 12/1, μέρα κατά την οποία η 23η ΜΔ έχει επιβεβαιωμένα καταρρίψει άλλα 3 Ζ.1007bis και η 22α ΜΔ δύο CR.42 (από ένα οι σμηναγοί Σκρούμπελος και Αντωνίου).

Στις 25/1, σε συνεργασία των μοιρών δίωξης, καταγράφονται τουλάχιστον 7 (επιβεβαιωμένες και ανεπιβεβαίωτες) καταρρίψεις της ΠΑ, από τις οποίες, τη μερίδα του λέοντος έχουν τα PZL. Ο Σμηναγός Αντωνίου της 22ης ΜΔ, έχει καταρρίψει επιβεβαιωμένα ένα Ζ.1007bis στην περιοχή της Θεσσαλονίκης κι ένα ΒR.20 στην περιοχή της Κλεισούρας- κάτι που φανερώνει αβίαστα, το πόσο τεντωμένες ήταν οι περιοχές στις οποίες δραστηριοποιούνταν οι ελληνικές μοίρες δίωξης. Ένα Gladiator της 21ης κι ένα PZL της 22ας ΜΔ μοιράζονται την κατάρριψη ενός BR.20 στην περιοχή της Κλεισούρας ενώ άλλα δύο BR.20 στην περιοχή της Κλεισούρας διεκδικούν οι 22η και 23η ΜΔ.

Στις 8 Φεβρουαρίου, Gladiator της 21ης ΜΔ και PZL της 22ης ΜΔ καταρρίπτουν ένα Z.1007bis και υποχρεώνουν σε φυγή, άλλους πέντε σχηματισμούς ιταλικών βομβαρδιστικών ενώ ο Φανουργάκης διεκδικεί ακόμη μία κατάρριψη. Την επομένη, 30 ιταλικά βομβαρδιστικά, συνοδευόμενα από 12 CR.42 και G.50 πέφτουν πάνω σε έναν ιπτάμενο τοίχο από 8 PZL και 4 Gladiators. Είναι η μέρα στην οποία ο Μητραλέξης θα πετύχει δύο επιβεβαιωμένες καταρρίψεις και μία ακόμη ανεπιβεβαίωτη, ενώ άλλη μία επιβεβαιωμένη έχει ο επισμηνίας Δάγγουλας Επαμεινώνδας.

Στις 10 Φεβρουαρίου, η 23η ΜΔ έχει επιβεβαιωμένα 3 καταρρίψεις ιταλικών βομβαρδιστικών και μία πιθανή, ενώ η 22α ΜΔ έχει 3 επιβεβαιωμένες καταρρίψεις και μία πιθανή ιταλικών καταδιωκτικών, και οι οχτώ στην περιοχή της Πρεμετής. Μετά την αερομαχία αυτή, δύο από τα PZL επέστρεψαν βαριά χτυπημένα, σχεδόν κατεστραμμένα. Στις 11 Φεβρουαρίου, πετούσε ένα τρίτο καταδιωκτικό- χτυπημένο στις 8 Φεβρουαρίου, συναρμολογημένο από τα απάρτια των άλλων δύο καταδιωκτικών!

Άλλες 3 επιβεβαιωμένες και δύο ανεπιβεβαίωτες καταρρίψεις έχει η 22η ΜΔ στις 20 Φεβρουαρίου ενώ στις 23/2 η 23η ΜΔ δείχνει ότι στη διάταξη μάχης της δεν έχει καταδιωκτικά αλλά αρπακτικά, καταρρίπτοντας άλλα 3 G.50. Ο Μάρτιος κυλά χωρίς καταρρίψεις για την Ελληνική Αεροπορία η οποία, νικήτρια στον πόλεμο αεροπορικής κυριαρχίας πάνω από το μέτωπο της Αλβανίας, γλύφει τις πληγές της και αναμένει την επίθεση της Luftwaffe.

Η πολυαναμενόμενη γερμανική επίθεση ήρθε στις 6 Απριλίου και μαζί ήρθαν και οι πρώτες καταρρίψεις Γερμανών από Έλληνες. Δύο PZL κι ένα Bloch μοιράζονται την κατάρριψη ενός Hs-126 ενώ στις 14 Απριλίου, ο Κουτρουμπάς καταρρίπτει άλλο ένα Hs-126. Την ίδια μέρα, ο υποσμηναγός Παναγιώτης Αργυρόπουλος καταρρίπτει ένα Ju-87 στην περιοχή των Τρικάλων.

Η επόμενη μέρα σηματοδοτεί και το κύκνειο άσμα των PZL στην Ελλάδα στην κορυφαία στιγμή αντίστασης της ΠΑ στους Γερμανούς της Luftwaffe, την αερομαχία των Τρικάλων. Την αερομαχία κατά την οποία το δωδεκάθεο της Πολεμικής, αντιμετώπισε στη σκιά του Ολύμπου, 25 Ju-87 και τη συνοδεία τους από ισάριθμα Bf-109 της JG27. Οι χειριστές της 22ης ΜΔ, αντιμέτωποι με υπέρτερους αριθμητικά αντιπάλους, καταπονημένοι αλλά με εξαιρετικά υψηλό φρόνημα, κατέρριψαν επιβεβαιωμένα μεταξύ τους δύο Bf-109 κι ένα Ju-87. Τα υπόλοιπα PZL καταστράφηκαν άδοξα στο έδαφος από τη Luftwaffe, είτε στην Αμφίκλεια, είτε στο Άργος.

Τα PZL P.24 φόρεσαν και τίμησαν τα ελληνικά αεροπορικά χρώματα πέραν πάσης αμφιβολίας ή αμφισβήτησης. Σε μια εποχή που η αεροναυπηγική σημείωνε άλματα με ρυθμούς σπρίντερ, το μόλις τέσσερα χρόνια πριν, πρωτοποριακό σχέδιο του εργοστασίου της Βαρσοβίας ήταν πλέον ανεπαρκές. Ή τουλάχιστον έτσι νόμιζαν οι ιταλικές διοικήσεις. Όπως απέδειξε και ο Pattle με το Gladiator του στην ίδια γωνιά του πλανήτη, ένας πιλότος με ταλέντο και ψυχή μπορεί να κάνει θαύματα με ένα υποδεέστερο- στα χαρτιά- αεροσκάφος δίωξης.

Το ίδιο απέδειξαν και οι Έλληνες πιλότοι, όχι μόνο των PZL αλλά όλης της ΕΒΑ. Ως ο κορμός όμως της τότε ΕΒΑ, το PZL αναπόφευκτα πήρε τη μερίδα του λέοντος από την πίτα των αερομαχιών. Οι παραλληλισμοί που μπορούν να γίνουν με τα σημερινά δεδομένα και τα ελληνικά F-16 (Block 30, 50D, 52+, 52M) που αποτελούν τον κορμό της αεροπορίας στις δύο αυτές απομακρυσμένες χρονικά περιόδους, είναι σχεδόν αυθόρμητοι. Και η ιστορία αποδεικνύει ότι ενώ οι Πολωνοί μας έδωσαν νεαρούς γλάρους που μόλις είχαν εκκολαφθεί, αυτά στις τάξεις της ελληνικής ΠΑ μεταμορφώθηκαν σε κυρίαρχα γεράκια!

Αφιερωμένο στη μνήμη εκείνων που έφυγαν, μαχόμενοι με PZL Ρ.24 για την Ελευθερία της Πατρίδας! ΑΘΑΝΑΤΟΙ!